وجود مس برای کلیه گیاهان و حیوانات عالی ضروری میباشد. مس در آنزیم های متنوعی، از جمله در سیتوکروم اکسیداز سی و آنزیم حاوی Cu-Zn به نام superoxide dismutase وجود دارد و فلز اصلی در رنگدانه حامل اکسیژن hemocyanin است.RDA برای مس در بزرگسالان سالم ۹/۰ میلیگرم در روز میباشد. مس در جریان خون عمدتاً روی پروتئین پلاسمایی بنام ceruloplasmin حرکت میکند. اگرچه مس اول در روده جذب میشود، این عنصر همبسته با آلبومین به سوی کبد منتقل میشود. یک حالت ارثی که بیماری ویلسون نامیده میشود موجب باقی ماندن مس در بدن و عدم ورود آن به صفرا توسط کبد شود. این بیماری در صورت عدم درمان میتواند منجر به آسیبهای کبدی و مغزی شود.

مس نیز به مقدار بسیار کم در تولید کلروفیل، پروتئین، کربوهیدراتها و همچنین در فعال ساختن برخی از آنزیمها مورد نیاز است. در صورت کمبود مس برگها کوچک مانده و سرشاخههای جوان را دچار برگ سوختگی میکند. هر چه واکنش خاک اسیدی تر باشد، مس قابل استفاده تر است. برای رفع کمبود مس از سولفات مس به تنهایی و گاهی مخلوط با آهک (به نام ترکیب بردو Bordeaux Mixture) استفاده میشود.

کارکردهای مس در بدن انسان

مس به فرایند سوخت و ساز بدن کمک میکند، سلولهای مغزی با کمبود مس در انجام کارهای خود ناتوانند یا بسیار ضعیف عمل میکنند، مس باعث کمک در جذب و استفاده آهن در بدن میشود. مس یکی از مواد اولیه بسیاری از آنزیمهای حیاتی بدن است. مس یک آنتی اکسیدان است و رادیکالهای آزاد را نابود میکند که این به بدن کمک میکند تا با رادیکالهای آزاد و آسیبهای آنها مانند پیری زودرس، سرطان، تخریب سلولهای بدن و غیره مقابله کند. مس توسط سلولهای انسان از جمله سلولهای مغزی مورد استفاده قرار میگیرد تا آنجا که در عمل کردهای مغز نقش پایهای دارد. سلولهای خون برای رشد و ادامه حیات نیازمند مس هستند.

اولین سند پزشکی نوع بشر پاپیروس اسمیت است که بین سال های ۲۶۰۰ تا ۲۲۰۰ پیش از میلاد نوشته شده است. به گواه این اثر، از مس برای ضدعفونی زخم ها و پاکی آب آشامیدنی استفاده می کرده اند. به علاوه یونانی ها، رومی ها و ازتک ها، چینی ها برای درمان اعضای لرزان(احتمالا منظور صرع بوده است)، درمان زخم های سوختگی، بیماری های پوستی مانند جرب، همینطور لک های پوستی روی گردن و گلو درد از مس سود می جستند. در حالیکه در ایران باستان و هند از مس برای عفونت های چشمی، عفونت های پوستی و عفونت دستگاه تناسلی استفاده می شد . گزارش مستندی وجود دارد که سربازان یونانی برای جلوگیری از عفونت زخم، قسمتی از شمشیر برنزی را به درون زخم باز وارد می کردند.

تامین مس مورد نیاز بدن

با وجود آنکه نیاز بدن به مس در مقایسه با دیگر مواد معدنی کمتر است اما همین میزان کم نیز به طور کامل به آن نمیرسد و متأسفانه بیشتر ما ایرانیها دچار کمبود مس هستیم. به رغم بعضی تبلیغات موجود، رژیمهای غذایی معمولی در تأمین مس مورد نیاز بدن ناتوانند دلیل آن هم بهبود حافظه و عملکرد مغز پس از دریافت مس و نیز کمک ریز مغذی مس به بیماران بیماران قلبی، ریوی در افزایش دمای بدن و در پی دیر شدن وعده غذایی آنهاست.

بیماران قلبی ریوی و مبتلایان به آسم حتی پس از برطرف شدن اصل بیماری بوسیله عمل جراحی یا رفتن به محیط بدون آلودگی هوا ممکن است در پی دیر شدن وعده غذایی دچار کاهش دمای بدن شوند.

یکی دیگر از دلایل ضعف در رژیم غذایی معمولی کم شدن نسبی اشتها پس از وارد کردن ریزمغذی مس به برنامه غذایی است. احتمالاً کمبود مس مغز را وادار میکند دستور پرخوری را به بدن بدهد. این میتواند کمک چشمگیری برای به تعادل رساندن وزن در افراد چاق باشد.

شیوه عملی افزودن ریزمغذی مس به رژیم غذایی

متأسفانه امروزه به دلیل گران بودن قلع، برخی افراد ناباب برای سفید کردن ظروف مسی از سرب استفاده میکنند و پخت غذا در چنین ظروفی میتواند همراه با مسمومیت جدی باشد. مغزی شیرهای معمولی از جنس برنج است دولت نیز بخاطر سلامتی جامعه روی شیرآلات ساختمانی نظارت دارد. یک تکه از مغزی برنجی را در سماور بیندازید تا در آن بجوشد. این نیاز بدن به مس را تأمین میکند در ضمن یون روی نیز به آب اضافه میکند که آن نیز سودمند است.

مسمومیت مس

بدن میتواند مس اضافی را دفع کند اما به دلیل تداخل در جذب مس و روی، دریافت بیش از اندازه مس باعث عدم جذب روی میشود و بالعکس، در هر دو حالت پیامدهای آن برای بدن میتواند جدی و حتی کشنده باشد.